माहुरी र महको अद्भुत संसार: रोचक तथ्यहरू

काठमाडौं । माहुरी (मधुमक्खी) संसारकै सबैभन्दा परिश्रमी जीवमध्ये एक हो। तिनीहरूको सानो जिवनचक्रमा अद्भुत विज्ञान, परिश्रम र प्रकृतिप्रति अपार प्रेम लुकेको हुन्छ।
१. एक चम्चा मह बनाउन कति समय लाग्छ?
एक चम्चा (१ टेबुल स्पुन) मह बनाउन करीब ५५,००० वटा फूलहरू बाट रस सङ्कलन गर्नुपर्छ।
यसका लागि माहुरीहरूले ८०,००० किलोमिटर (करिब पृथ्वीलाई दुई पटक घुमे जति दूरी) उडान भर्नुपर्ने हुन्छ।
एक चम्चा मह बनाउन करीब २ लाखदेखि २.५ लाख पटक फूलमा जानुपर्ने हुन्छ।

समयको हिसाबले:

साधारण रूपमा, एक चम्चा मह बनाउन ४ देखि ६ महिना लाग्न सक्छ, किनभने माहुरीहरू टोलीमा काम गर्छन् र प्रत्येक मौसममा उपलब्ध फूलको अवस्था अनुसार समय फरक पर्छ।

२. माहुरीको मह बनाउने प्रक्रिया कसरी हुन्छ?

माहुरीले फूलको रस (nectar) सङ्कलन गर्छ।

सङ्कलित रसलाई मुखमा राखिएको विशेष थैली (honey stomach) मा जम्मा गर्छ।

त्यो रस गोठ (Hive) मा ल्याएर अरू माहुरीलाई मुखबाट मुखमा सारेर प्रसंस्करण गर्छ।

रसलाई बिस्तारै पानी बाफ बनाएर उडाउँछन् र चिल्लो गाढा महमा परिणत गर्छन्।

अन्तमा, त्यसलाई मोमले बनेको कोष (wax cells) मा भरेर ढाक्छन् — जसलाई “माहुरीको मह” भनिन्छ।

३. माहुरीहरूको टोली कामको विभाजन

कामदार माहुरी (Worker bees): फूलबाट रस ल्याउने, मह बनाउने, गोठ सफा गर्ने।

रानी माहुरी (Queen bee): अण्डा पार्ने मात्र (एकदिनमा १,०००–२,००० अण्डा)।

भाले माहुरी (Drone bees): प्रजननका लागि मात्र।

४. माहुरीको जीवन कति हुन्छ?

कामदार माहुरीको जीवन ३५–४५ दिन मात्र हुन्छ।

तर उनीहरूले आफ्नो सानो जीवनभरि १ चम्चाको केवल १/१२ भाग मात्र मह उत्पादन गर्छन्।

५. माहुरीको परिश्रमको मूल्य

एक चम्चा मह तपाईंको हातमा आउन माहुरीहरूले जीवनको अन्तिम साससम्म परिश्रम गरेको हुन्छ।

मह केवल खानपानको वस्तु होइन, यो त माहुरीहरूको त्याग, समर्पण र सहकार्यको प्रतीक हो।

६. अन्य रोचक तथ्यहरू

माहुरीले उड्दा पखेटाले प्रति सेकेन्ड २०० पटक सम्म फर्फराउँछ।

गोठभित्र माहुरीहरूले नृत्य (waggle dance) गरेर अरू माहुरीलाई नयाँ फूलको स्थान बताउँछन्।

मह संसारकै एक मात्र यस्तो खाद्य पदार्थ हो, जुन हजारौँ वर्षसम्म पनि नबिग्रने गर्छ (उदाहरणः पिरामिडहरूमा भेटिएको हजारौँ वर्ष पुरानो मह अझै खाने योग्य छ)।

महमा प्राकृतिक एन्टिबायोटिक गुण हुन्छ, जसले घाउ निको पार्न सहयोग गर्छ।

जब तपाईंले महको मिठास चाख्नुहुन्छ, सम्झनुहोस् —
त्यस सानो चम्चा महभित्र हजारौँ माहुरीहरूको कठिन परिश्रम, अपार प्रेम र जीवनको गहिरो सत्य लुकेको हुन्छ।

माहुरीबाट सिकौँ — सानो भए पनि ठूलो परिवर्तन ल्याउन सकिन्छ।
परिश्रम, समर्पण र सहकार्य नै जीवनको साँचो सुगन्ध हो।